1965 yılında, Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’yi kabul ederek Genel Kurul dünya toplumuna yasal bir araç sunmuştur. Sözleşme, Devletlerin onaylayarak ya da geçiş yaparak Taraf olduktan sonra ırk ayrımcılığını ortadan kaldırmak için üstlenmeye karar verdikleri önlemleri belirler.
Sözleşme uyarınca Taraf Devletler aşağıdakileri taahhüt etmiştir:
- Bireylere, kişi gruplarına ya da kurumlara yönelik ırk ayrımcılığı hareketleri ve uygulamalarına dâhil olmamayı ve kamu yetkilileri ve kurumlarının böyle davranmasını sağlamayı;
- Kişi ya da kurumların ırk ayrımcılığını himaye etmeme, savunmama ve desteklememeyi;
- Hükümet politikaları ile ulusal ve yerel politikaları gözden geçirmeyi ve ırk ayrımcılığı yaratan ya da uygulayan kanun ve düzenlemeleri değiştirmeyi ya da yürürlükten kaldırmayı;
- Bireylerin, grupların ve kurumların gerçekleştirdiği ırk ayrımcılığını yasaklamayı ve sonlandırmayı;
- Birleşmeci ya da çok ırklı örgütler ve hareketler ile ırklar arasındaki engelleri ortadan kaldıracak diğer araçları cesaretlendirmek ve aynı zamanda ırksal bölünmeyi güçlendirme eğilimi olan her şeyin cesaretini kırmayı.
- Sözleşme 27 ülke kabul ettikten ya da katıldıktan sonra 1969 yılında yürürlüğe girmiştir. 1990 yılının sonunda Sözleşme, Birleşmiş Milletler üyelerinin dörtte üçü oranındaki 128 ülke tarafından kabul edilmiş ya da katılınmıştır.
Taraf Devletlerin yükümlülüklerini saymak dışında Sözleşme Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi’ni kurmuştur. Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi (CERD), Birleşmiş Milletler tarafından Devletlerin özel bir insan hakları sözleşmesi altındaki sorumluluklarını yerine getirmek üzere gerçekleştirdikleri faaliyetleri izlemek ve gözden geçirmek için kurulmuş ilk yapıdır.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun Üçüncü Komitesi (sosyal, insani ve kültürel sorunlarla ilgilenen) uygulama araçları olmaksızın Sözleşme’nin gerçekten etkili olmayacağından hareketle CERD’nin kurulmasını Sözleşme’ye ekleme kararı almıştır.
CERD, Sözleşme’deki ifadeyle, “tarafsızlıkları ve yüksek ahlaki duruşlarıyla tanınan 18 uzmandan oluşur.” Komite’nin üyeleri dört yıllık bir sure için Sözleşme’ye Taraf Devletler tarafından seçilirler. Secimler iki yıllık aralarla üyeliklerin yarısı için yapılır. CERD’in oluşumunda dünyadaki farklı coğrafi bölgeler ve aynı zamanda farklı uygarlıklar ve adalet sistemlerinin adil temsil edilmesine dikkat edilir.
Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin 9. maddesinin 2. bendine göre, Komite taraf devletlerden alınan bilgilerin incelenmesine dayanan öneri ve genel tavsiyelerde bulunabilir. Bu öneri ve genel tavsiyeler, eğer göndermişlerse taraf devletlerin yorumlarıyla birlikte Genel Kurulun bilgisine sunulur. Komite, şu ana kadar 31 genel yorumu kabul etmiştir.
Genel Tavsiyeler:
Aşağıda bulunan genel tavsiye çevrileri İnsan Hakları Ortak Platformu tarafından sağlanmıştır.
Genel Tavsiye 7: MADDE 4: Irk ayrımcılığının ortadan kaldırılmasına yönelik mevzuat
Genel Tavsiye 8: MADDE 1, 1. ve 4. bentler: Belirli bir ırksal ya da etnik grupla özdeşleşme
Genel Tavsiye 13: Kolluk kuvvetlerinin insan haklarının korunması konusunda eğitilmesi
Genel Tavsiye 17: MADDE 9: Sözleşmenin uygulanmasını sağlamak üzere ulusal kurumların kurulması
Genel Tavsiye 18: İnsanlığa karşı suçlara bakacak uluslararası bir mahkemenin kurulması
Genel Tavsiye 20: MADDE 5: Hak ve özgürlüklerin ayrımcılık yapılmaksızın uygulanması
Genel Tavsiye 24: MADDE 1: Farklı ırksal, ulusal/ etnik gruplara ya da yerli halklara mensup kişiler hakkındaki raporlama
Genel Tavsiye 28: Irkçılık, Irk Ayrımcılığı, Yabancı Düşmanlığı ve İlgili Hoşgörüsüzlüğe Karşı Dünya Konferansı Sonrası Takip Notu
Genel Tavsiye 31: Ceza adalet sisteminin yönetiminde ve işleyişinde ırk ayrımcılığının önlenmesi
Genel Tavsiye 32: Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Uluslararası Sözleşmesi’nde yer alan özel önlemlerin anlamı ve kapsamı
Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve Komite arasında geçen yazışmalar ve Türkiye’nin Komiteye sunduğu taraf devlet raporu İHOP tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Dosyaya erişmek için lütfen tıklayınız.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti ve Komite arasında geçen yazışmalar ve Türkiye’nin Komiteye sunduğu taraf devlet raporu ile Komite tarafından yayımlanan genel tavsiyeler İHOP tarafından kitap olarak yayımlanmıştır. Bu derlemenin elektronik versiyonunu aşağıdaki bağlantıya tıklayarak bilgisayarınıza indirebilirsiniz:
İçindekiler:
1. BÖLÜM: BM Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi Hakkında
2. BÖLÜM: Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesinin Genel Tavsiyeleri (1-33)
3. BÖLÜM: Türkiye ve BM Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi
– Türkiye Taraf Devlet Raporu
– Türkiye’ye sorulan sorular ve resmi yanıtları
– Komitenin Nihai Gözlemleri ve Tavsiyeleri
– Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi Nihai Gözlemleri
– Komite’nin Gözlemlerine Türkiye’nin Yorumları
Ek I: Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme
Ek II: Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’yi imzalayan ülkeler listesi
(pdf, 1,85 MB)