Hukukun üstünlüğü ilkelerine bağlı ve insan hak ve özgürlüklerini temel alan bir demokratikleşme sürecinin geliştirilmesi İHOP üye örgütlerinin ortak hedefidir. İnsan Hakları Ortak Platformu insan hakları alanındaki gelişmeleri ve eğilimleri önceden tespit edebilmek, bu gelişmelerden insan hakları hareketini haberdar edebilmek, insan hakları örgütlerinin ortak savunu alanlarını güçlendirmek ve kamu idaresi üzerindeki sivil denetimi güçlendirmek üzere izleme yöntemleri geliştirmeye yönelik çalışmalar yürütmektedir.
HABERLER
A – Yasama, Yürütme ve Yargı Organlarının Faaliyetlerinin İzlenmesi
İHOP insan hak ve özgürlüklerini etkileyecek yasaların, uygulamaların ve yargı süreçlerinin erken bir aşamada tespit edilmesini, örgütlerin bu süreçlere etkili müdahale edebilmesini sağlamak amacıyla yasama, yürütme ve yargı organlarını sistematik olarak izlemiştir. Bu sistematik izleme sürecinde; Kişisel Verilerin Toplanması Yasa Tasarısı, TCK 301. maddenin değiştirilmesi, Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu, İç Güvenlik Yasa Tasarısı, TBMM İnsan Hakları Komisyonu’nun görevlerini değiştiren yasa, TBMM İç Tüzük değişiklikleri ve OHAL gibi pek çok yasa taslağı ve uygulamanın yanı sıra Türkiye’de İnsan Haklarının Paris Prensiplerine göre kurumsallaşma süreci de yer almaktadır.
İHOP ayrıca insan haklarını ilgilendiren alanlarda pek çok davayı takip ederek mahkeme gözlemciliği pratiğini geliştirmeye çalışmıştır. İnsan hakları hareketi içinde dayanışma ruhunu güçlendirmek için mahkemelere heyetler gönderilmesine katkıda bulunmuştur. Böylece hukukun üstünlüğü ilkesini zedeleyen pratiklerin açığa çıkarılmasına yardımcı olmuştur.
– İnsan Haklarının Kurumsallaşması: Paris Prensipleri Temelinde Bir İnsan Hakları Ulusal Kurumunun Oluşturulması
Türkiye’de kamu idaresinin insan hakları faaliyetlerinin denetimini yapacak, insan haklarının yaygınlaşması ve korunmasına hizmet edecek bağımsız bir insan hakları ulusal kurumunun oluşturulması amacıyla İHOP bir dizi çalışma yürütmüştür. Bu çalışmalar kapsamında İstanbul, Ankara ve Diyarbakır, Sapanca’da İHOP bileşeni örgütleri yerel toplantılar yapmış, konuyla ilgili metinler çevrilmiş ve yaygınlaştırılmış, farklı ülke deneyimlerini içeren bir araştırma yayımlanmıştır.
– Olağanüstü Hal Uygulamaları Güncelleştirilmiş Durum Raporu
İHOP 20 Temmuz 2016 tarihinde ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) uygulamalarını sistematik şekilde takip etmiştir. Basın taraması ve veri tarama yoluyla hazırladığı “Olağanüstü Hal Uygulamalarına ilişkin Durum Raporu”nu OHAL’in devam ettiği sürede, 3 ayda bir güncelleyerek yaygınlaştırmıştır.
– Bilgi Notu: Atipik KHK’ler ve Daimi Hukuksuzluk
20 Temmuz 2016 tarihinde başlayan OHAL rejiminin “atipikliğini” KHK’lar üzerinden inceleyerek ortaya koymak ve önerilerde bulunmak amacıyla Kerem Altıparmak, Dinçer Demirkent ve Murat Sevinç tarafından iki bilgi notu hazırlanmıştır. Bu bilgi notlarında KHK’lar analiz edilirken, KHK’lerin gerçekten OHAL KHK’si olup olmadığı, OHAL KHK’sinin bir yasaya dönüşüp dönüşemeyeceği, bu hususun Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenip denetlenemeyeceği konuları üzerinde durulmuştur.
B- İnsan Hakları Sözleşmelerine Bağlılığın İzlenmesi
2004 yılında yapılan Anayasa’da yapılan bir değişiklikle uluslararası sözleşmelerin kanun niteliğinde olduğu ve temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşme hükümlerinin iç hukukun üstünde olduğu hüküm altına alınmıştır. Türkiye bu bağlamda Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi’nin temel hak ve özgürlüklerine ilişkin bir dizi sözleşmenin tarafı olmuş ve denetim mekanizmalarını kabul etmiştir.
İHOP, kendi üye örgütlerinin yanı sıra insan haklarının farklı temalarında çalışan hak savunucusu sivil toplum kuruluşlarının uluslararası ve bölgesel insan hakları mekanizmalarına etkili katılımını sağlamaya yönelik çalışmalar yürütmektedir. İHOP ortamında yapılan çalışmalar,
• İnsan hakları sözleşmelerinin uygulanmasına yönelik bilginin yaygınlaştırılması,
• İnsan hakları alanında bilgi toplama ve raporlama becerilerinin güçlendirilmesi,
• Tavsiye üretme süreçlerinin güçlendirilmesi,
• Tavsiyelerin izlenmesi süreçlerinde insan hakları örgütlerinin etkinlik gücünün artırılmasını hedeflemektedir.
– İnsan Hakları Dokümantasyon Sistemi (HURİDOCS) Eğiticilerin Eğitimi
2006 yılında, İHOP üyesi örgütlerin izleme ve belgeleme kapasitesinin artırılması amacıyla örgütlerin insan hakları ihlallerini izleme ve belgelemeden sorumlu yönetici ve personeline yönelik bir eğitim programı düzenlenmiştir. İnsan hakları ihlallerinin izlenmesinde ACCESS veri tabanının etkin kullanılmasını sağlayarak doğru ve güvenilir bir izleme mekanizması oluşturmasını hedefleyen bu eğitim, merkezi İsviçre’de bulunan ve kendisi de sivil toplum kuruluşları ağı olan HURIDOCS uzmanları tarafından verilmiştir.
– Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’nin Uygulanması İçin Gölge Rapor Hazırlama Çalıştayı
BM Ekonomik Sosyal Kültürel Haklar Komitesi’ne sunulmak hak temelli örgütler tarafından gölge raporun hazırlanmasına katkıda bulunmak amacıyla 15 Eylül 2007 bir çalışma toplantısı düzenlenmiştir. Bu toplantıda farklı alanlarda çalışmalarını sürdüren çok sayıda sivil toplum örgütü temsilcisi bir araya gelmiştir. İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Dr. İdil Işıl Gül çalışma boyunca katılımcılara gölge rapor hazırlama süreciyle ilgili bilgi aktarımında bulunmuştur.
– Eğitim ve Sağlık Hakkı Atölye Çalışmaları
İHOP, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi ile birlikte Ekonomik Kültürel ve Sosyal Haklar Gölge Raporu’nun hazırlanması için bir dizi çalışma gerçekleştirmiştir. Bu çalışma kapsamında Eğitim ve Sağlık Hakkı konularında sivil toplum örgütlerine yönelik atölye çalışmaları düzenlenmiştir. Eğitim Hakkı Atölyesi 30 Mart 2007, Sağlık Hakkı Atölyesi ise 8 Aralık 2007 tarihinde yapılmıştır. Eğitim Hakkı Atölyesi’nde Dr. Zeynep Usal, Sağlık Hakkı Atölyesi’nde ise İnsan Hakları ve Demokratikleşme için Avrupa Üniversitelerarası Ağı Genel Sekreteri Dr. George Ulrich BM standartlarıyla ilgili aktarımda bulunmuştur.
– Engelli Platformlarının Hak Temelli Savunuculuk Kapasitesinin Güçlendirilmesi
Türkiye’nin BM Engelli Hakları Sözleşmesi’ni 2009 yılında yürürlüğe sokmasının ardından İHOP bu konuyu öncelikli alan olarak belirlemiştir. 2010 yılında Raoul Wallenberg İnsan Hakları ve İnsancıl Hukuk Enstitüsü ile ortaklaşarak, BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nin yerel düzeyde hayata geçmesine yönelik Diyarbakır ve Mersin illerinde oluşturulmuş Engelli Platformları ile birlikte bir kapasite güçlendirme çalışması yürütmüştür. Diyarbakır ve Mersin’de yaşayan engellilerin başlıca sorunlarının saptanmasını, engelli örgütlerinin engelli haklarına dair bilgilerinin arttırılmasını, engelliliğe hak temelli bakışın oluşmasını ve yeni ağların kurulmasını amaçlayan bu çalışma hak temelli yaklaşımın engelli örgütleri arasında yaygınlaştırılmasına katkıda bulunmuştur.
– AHİMİZ: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi
İHOP 2012 yılından bu yana Avrupa’da tek örneği olan bir çalışma yürütmektedir. Bu program, AİHM tarafından verilen, yapısal bir değişikliğe işaret eden kararların Türkiye’de uygulanmasının izlenmesi ve raporlanmasını kapsamaktadır. Bu kapsamda 2012- 2017 dönemi içinde zorunlu din dersi, sığınmacı hakları, kadınların soyadı seçme özgürlüğü, vicdani ret, adil yargılanma, ifade özgürlüğü, barışçıl toplantı ve gösteri özgürlüğü, LGBTİ hakları bağlamında verilmiş sekiz AİHM kararının öngördüğü değişiklikler bakımından izleme süreçleri gerçekleştirilmiştir. Bu izlemeye ilişkin hazırlanan raporlar ilgili taraflarla paylaşılmıştır.
2015 yılının ilk yarısında ise iki AİHM kararına ilişkin iki izleme raporu hazırlanmıştır. Bu kararlardan biri kadına yönelik şiddette ortaya çıkan cezasızlık sorununa işaret eden 2009 tarihli “Opuz v. Türkiye” kararıdır. Diğer karar ise AİHM’in şüpheli asker ölümlerini içeren “Servet Gündüz ve diğerleri” kararıdır. 25 Haziran 2015 tarihinde düzenlenen toplantıda bu raporlar paylaşılmış ve izleme sistematiği üzerinde durulmuştur.
Çalışma kapsamında oluşturulan web sitesi sürekli güncellenmiş, izlenen ve analizi yapılan kararlara ilişkin gelişmeler yayımlanmıştır. Bu web sitesinden programla ilgili tüm faaliyetlere ve uygulaması izlenen AİHM kararlarına erişmek mümkündür.
– BM Evrensel Periyodik İnceleme Tavsiyelerinin İzlenmesi
İHOP BM’nin insan hakları mekanizmalarından birisi olan Evrensel Periyodik İnceleme (EPİ) süreçlerine sivil toplum kuruluşlarının katılımını güçlendirmeyi amaçlamıştır. Bu sebeple sivil toplum örgütlerine yönelik çeşitli tarihlerde pek çok çalışma toplantısı gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalar kapsamında Türkiye’ye ilişkin EPİ’deki tavsiyelerin izlenmesine yönelik bir strateji oluşturulmuştur.
29 Kasım 2013 tarihinde İstanbul’da yapılan EPİ İzleme Ulusal Çalıştayı’nda ise 2010 Türkiye EPİ Raporu ve Uygulanması değerlendirilirken, 2014 EPİ Türkiye İncelemesi’nde göz önünde bulundurulması gereken konular ele alınmıştır. 2
7 Ocak 2015 tarihinde davetli insan hakları aktivistleri, sanatçılar ve gazetecilerle birlikte EPİ Türkiye oturumu canlı olarak izlenmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca #UPRTurkey hashtagı ile sosyal medya üzerinden bir kampanya gerçekleştirilmiştir.