AİHM Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi

AİHM kararlarının hızlı bir şekilde uygulanması, büyük bir dava yükü altındaki AİHS mekanizmasının sürdürülebilmesi için en önemli unsur olmaya devam etmektedir. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, bu sorunu göz önünde bulundurarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının hızlı bir biçimde uygulanması için yurt içinde etkili kapasiteye dair CM/REC(2008)2 numaralı Tavsiye Kararı’nda üye devletlerin, ister genel olarak ister belirli bir karara ilişkin olsun, ulusal düzeyde uygulama süreciyle ilişkili aktörler arasında etkili bir sinerjinin geliştirilmesi için faydalı her türlü önlemin alınmasını kolaylaştırmasını önermektedir. Diğer pek çok hükümet gibi Türkiye’de de Hükümet bu tavsiye kararında öngörülen mekanizmayı oluşturmadığı gibi, başta insan hakları savunucuları olmak üzere ilgili aktörler arasında etkili bir sinerji yaratacak bir ortamı da geliştirmemiştir.

İnsan Hakları Ortak Platformu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi için yeni bir çalışma başlattı. İnsan Hakları Ortak Platformu üye örgütlerinin bu programı başlatmaktaki temel hedefi, Türkiye’de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının uygulanmasının, insan hakları savunucuları ve örgütleri tarafından etkili bir biçimde izlenmesini sağlamak ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının Türkiye’de tam olarak uygulanması sürecini etkilemek ve bu alanda şeffaflığın sağlanmasına katkıda bulunmaktır.

Bu çalışmayla ilgili ayrıntılı bilgiye http://aihmiz.org.tr/ adresinden ulaşabilirsiniz. Sürekli olarak güncellenen bu web sitesinde, programla ilgili tüm faaliyetlere ve uygulaması izlenen AİHM kararlarına ilişkin güncellemeleri takip edebilirsiniz.

AİHM Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi Projesi hakkında

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının uygulanmasının izlenmesinde insan hakları savunucularının kapasitesini güçlendirme projesini yapma fikri, 2011 yılında Ankara Üniversitesi İnsan Hakları Merkezinin Londra Üniversitesi öğretim üyesi Başak Çalı ile birlikte insan hakları savunucularına yönelik gerçekleştirdiği bir günlük bir bilgilendirme toplantısının ardından doğdu.

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezindeki akademisyenler AİHS hukukuyla uzun süredir ilgilenmektedir. AİHS içtihadına dair hem lisans hem de yüksek lisans düzeyindeki genel derslerin haricinde Merkez, Strazburg içtihatlarına dair hem ulusal hem uluslararası konferanslar ve seminerler düzenlemiştir. Ne var ki, genel eğilime uygun olarak bu etkinlikler AİHS hukukuna ve bunun ulusal mahkemelerde kullanımına ilişkin olmuştur. Diğer yandan İHOP da AİHS gelişmelerini takip etmiştir. İHOP, AİHM kararlarına ilişkin toplantılar yapmakla kalmamış, İHOP üyesi örgütler de Strazburg’a dava götürmekte çok önemli bir rol oynamıştır.

Ne var ki, Strazburg’da kazanılan zaferlerin uzun zamandır süregelen iç sorunları çözmeye yeterli olmadığını göz önünde bulunduran her iki kuruluş da Avrupa Konseyi mekanizmalarının gerçek bir etkisinin olması için uygulamaya ilişkin daha fazla şey yapılması gerektiğinin farkına varmıştır.

İHM ve İHOP bunu akılda bulundurarak, Ankara Üniversitesinde insan hakları STK’larını hedefleyen ortak bir seminer düzenlemiştir. University College London’dan Dr. Başak Çalı ve İHM’den Kerem Altıparmak tarafından verilen seminerde STK’ların geri bildirimi, Strazburg içtihadının uygulanmasının Türkiye’de acil bir ihtiyaç olduğunu kanıtlamıştır. Seminere katılanlar, izleme alanında kapsamlı bir programın STK’ların insan haklarını geliştirme ve savunma alanındaki etkinliklerini canlandıracağı görüşüne vardılar.

Bu gelişmeler her iki kuruluşun da insan hakları savunucularının insan hakları kararlarını izleme kapasitesini arttıracak ortak bir proje üzerine düşünmeye yönlendirmiştir.

2011 yılında Federal Almanya Cumhuriyeti Büyükelçiliğinin projeye finansman destek sağlama kararının ardından  7 Şubat 2012 tarihinde proje uygulaması başlatıldı.

Proje aracılıyla İHOP aşağıdaki hedeflere ulaşmayı amaçlamaktadır:

• İnsan hakları normlarına uyma, normları koruma ve uygulama sorumluluğu bulunan karar mercilerini bilgilendirmek, cesaretlendirmek ve etkilemek.
• Sivil toplumun uygulama sürecindeki katılımını geliştirmek üzere, izleme ve raporlama metodolojisi için bir araç yaratmak.
• İnsan hakları uzmanlarının ve insan hakları savunucularının izleme sürecine yerelde doğrudan katılmasını sağlayarak Mahkeme’nin kararlarının uygulanması hakkında tarafsız bir değerlendirme sağlamak.
• Her iki grubun da insan hakları gelişmelerini izleme kapasitelerini geliştirmek ve savunma metotlarını desteklemek.

Bakanlar Komitesi önünde derdest olan en fazla sayıdaki dosya Türkiye ile ilgilidir. 2010 yılında Türkiye aleyhine en fazla sayıda karar çıktığına göre bu rakam yakın gelecekte büyük ihtimalle değişmeyecektir. Buna ek olarak Türkiye, AKPM tarafından AİHM kararlarını yerine getirmekte en kötü uygulamacılardan biri olarak belirlenmiştir. Meclis, Türkiye’de uygulamada son derece endişe verici gecikmelerin olduğu, büyük yapısal sorunlara dair davaların incelenmesine öncelik vermeye karar vermiştir. Gerçekten de Bakanlar Komitesi’nin önünde 31 Aralık 2009 itibariyle Türkiye’ye ilişkin 1232 dosya bulunmaktadır ve bunların %10’u önemli dosyalardır.

AİHM Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi web sitesi: http://aihmiz.org.tr/