Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe

Bültenler:

Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe Haber Bülteni’nin Birinci Sayısı

Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe Haber Bülteni’nin İkinci Sayısı

Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe Haber Bülteni’nin Üçüncü Sayısı

Çalışma toplantıları:

Cezasızlıkla Etkili Mücadelede İnsan Hakları Hareketinin Kapasitesinin Güçlendirilmesi Çalışma Toplantısı
(10-13 Ekim 2013, Antalya)

Cezasızlıkla etkili mücadelede insan hakları hareketinin kapasitesinin güçlendirilmesi çalışma toplantısı, insan hakları örgütlerinden ve avukatlardan oluşan 48 kişinin katılımıyla 10-13 Ekim tarihlerinde Antalya’da gerçekleştirildi. Toplantıyla ilgili ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Referans belgeler:

Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konsey İnsan Hakları Komisyonu 61.Oturum:
Bağımsız uzman Diane Orentlicher’in “İnsan Haklarının Teşvik Edilmesi ve Korunması: Cezasızlık” başlıklı, cezasızlık ile mücadeleyle ilgili prensipler hakkındaki güncel raporu (8 Şubat 2005)

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 60.Oturum:
“60/147. Ağır Uluslararası İnsan Hakları Hukuku İhlalleri ve Ciddi Uluslararası İnsancıl Hukuk İhlalleri Mağdurlarının Çözüm ve Tazminat Hakkına Dair Temel Prensipler ve Kurallar” başlıklı üçüncü komite raporu (21 Mart 2006)

Avrupa Konseyi Elkitabı – Ağır İnsan Hakları İhlallerinde Cezasızlığın Ortadan Kaldırılması (2013)
(2011 tarihli 1110. Bakan Yardımcıları toplantısında kabul edilen Kılavuz İlkeler ve Referans metinler) (Çeviren: Zeynep Güllü)

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, Karar No: 1675 (2009)Avrupa’da insan haklarının durumu: Cezasızlığı yok etme ihtiyacı

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, Karar No: 1876 (2009)
Avrupa’da insan hakları durumu: cezasızlığı yok etme ihtiyacı

“Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe: Sivil toplum örgütlerinin izleme ve müdahale kapasitelerinin geliştirilmesi” hakkında:

İHOP, “Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe: Sivil toplum örgütlerinin izleme ve müdahale kapasitelerinin geliştirilmesi” adıyla yeni bir proje uygulamaya başladı. Projenin genel amacı, hem ulusall hem de bölgesel düzeyde insan hakların ihlallerine karşı mücadele veren sivil toplum örgütlerinin, hukukçuların ve gazetecilerin müdahale kapasitelerini, mücadelenin her alanında arttırmak. Müdahale kapasitesinin en ciddi insan hakları ihlallerinden başlayarak arttırılması ancak bunlarla sınırlı kalmayarak bütün insan hakları ihlallerini kapsaması amaçlanmaktadır.

Söz konusu genel amaca ulaşmanın yanında özel olarak; cezasızlıkla mücadeleye insan hakları ihlalleriyle mücadelenin bir aracı olarak odaklanan bir metodoloji oluşturmak; cezasızlığın biçimleri ve devletin yükümlülüklerine dair farkındalığı/bilinci arttırmak; cezasızlıkla mücadelede uygulanabilecek, stratejik davalama gibi araçlar hakkında farkındalığı arttırmak amaçlanmaktadır. Bu bakımdan bir yandan sivil toplum örgütleri ile insan hakları savunucularını bir yandan da kamu yetkililerini hedef almaktadır.

Hedef Gruplar

Sivil Toplum ve İnsan Hakları Örgütleri

Ülkesel ve yerel düzeyde İnsan Hakları Örgütleri, Barolar, Azınlık Grupları (LGBTT, Mülteci Hakları, etnik azınlıklar, dini azınlık grupları, mağdur ailelerinin örgütleri), Çocuk Hakları Örgütleri, Baroların Çocuk Hakları Komisyonları, Kadın Haklarına ilişkin sivil toplum örgütleri ve Baroların Kadın Hakları Komisyonları

Kamu yetkilileri

Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, AB Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Reform İzleme Grubu, Meclis Eşitlik Komisyonu, Meclis İnsan Hakları Komisyonu ve bunların il örgütlenmeleri

Beklenen Sonuçlar

• Cezasızlık Kültürü ve bu kültürün bütün yönleri bakımından farkındalığın artması

• Sivil toplum ve insan hakları kuruluşlarının bilgi ve yeteneklerinin gelişmesi

• Kolektif olarak geliştirilen politika önerilerinin geniş çapta paylaşılması ve tanıtılması

Proje Etkinlikleri

Cezasızlık Kültürü ve bu kültürün bütün yönleri bakımından farkındalığın artmasına yönelik etkinlikler:

• Hukuksal Analiz (Cezasızlığın Çerçevesi)

Cezasızlık hakkında hukuksal bir analiz yapılacak, cezasızlığın çerçevesi belirlenecektir. 1) Bu bağlamda cezasızlığın söz konusu olduğu ihlal tipleri Anayasaya, Uluslararası ve Bölgesel İnsan Hakları Sözleşmelerin’de yer alan hak kategorilerine göre belirlenecek ve sınıflandırılacaktır. 2)İç hukuk mevzuatı cezasızlık yönünden incelenecektir. 3) Af ve zamanaşımı kurallarının, uygulamalarının Türkiye’deki cezasızlık kültürüne etkileri incelenecektir.

Bu kapsamdaki çalışmalar yapılırken yakın tarihli AİHM kararları ile Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin cezasızlık tanımı esas alınacaktır. Söz konusu tanımlar göz önünde tutularak insan hakları hukukunun cezasızlığı sona erdirmek üzere getirdiği yükümlülüklere odaklanılacaktır.

Bu etkinlikler kapsamında varılan sonuçlar Hukuksal Analiz Raporu’nda toplanacak ve basılacaktır.

• Cezasızlık Haritasının Oluşturulması

İhlalcilerin kamu kesiminde ve özel kesimde korunması aşılması gereken en önemli sorunlardan biridir. Çeşitli alanlardaki insan hakları ihlallerinin cezasız kalmasına neden olan kültürel örüntülerin, yargı kararlarının, mevzuatın ve idari uygulamaların incelenmesi cezasızlıkla mücadele için uygun politika önlemlerinin belirlenmesi bakımından gereklidir. Bu nedenle, proje kapsamındaki pilot alanlarda toplanan verilere dayanarak bir cezasızlık haritası oluşturulacaktır. Bu alanlarda soruşturma ve yargı yetkisinin nasıl kullanıldığı adil yargılanma hakkı ışığında toplanan somut verilere göre
incelenecektir. İnceleme toplumsal cins
iyet temelli şiddet, kadınlara yönelik şiddet, yaşam hakkı ihlalleri, nefret suçları gibi beş alana odaklanacak ve bu alanlarda beş adet sonuç raporu oluşturulacaktır.

Pilot alanlardaki cezasızlık türleri ışığında Türkiye’nin cezasızlık haritası oluşturulacaktır. Bu haritanın kapsamı en önemli insan hakları ihlalleriyle sınırlı kalmayacaktır; kapsamlı bir haritalama yapılacaktır.

• Giderim Mekanizmaların Analizi

Türkiye’de giderim hakkının uygulanması, giderim araçlarının varlığı ve ne kadar etkili olduğu hakkında bir durum incelemesi yapılacaktır. Bu incelemede eski hale iade, tazminat, rehabilitasyon ve tatmin gibi giderim mekanizmalarının Türkiye’de halihazırda mevcut olanların yanında uygulanması olası olan mekanizmalar da ele alınacaktır. Bu etkinlik sonucunda ortaya çıkarılan Giderim Mekanizmaları raporu yayımlanacaktır.

• Raporlama ve bilgi üretimi

Proje etkinlikleri hakkında bilgileri ve seçilen cezasızlık davalarıyla ilgili güncel bilgilerin yer aldığı bir cezasızlık izleme bülteni proje süresince üç ayda bir yayımlanacaktır.

Uluslararası ve Bölgesel İnsan Hakları mekanizmalarının belgeleri Türkçe’ye tercüme edilecek ve hem proje ekibinin hem de STK’ların, hukukçuların, gazetecilerin erişimine açılacaktır.

İncelemeler sonucunda oluşturulan raporlar ve pilot alanlar hakkındaki tematik görüş belgeleri yayımlanacak ve dağıtılacaktır.

Sivil toplum ve insan hakları kuruluşlarının bilgi ve yeteneklerinin gelişmesine yönelik etkinlikler:

• Seminer programlarının düzenlenmesi

İnsan haklarının çeşitli alanlarında çalışan aktivistlere, hukukçulara ve gazetecilere yönelik yerel ve ülkesel seminer programları düzenlenecektir. Bu programlar kapasite geliştirme etkinliklerine ve cezasızlık kültürünün yok edilmesi için kamu yetkilileriyle etkili bir tartışmanın sağlanmasına odaklanacaktır.

Dört günlük merkezi bir eğitim programında; Mersin, Batman, Ş. Urfa, İzmir, İstanbul, Ankara ve Diyarbakır’dan gelen otuz insan hakları savunucusu, hukukçu ve gazeteciye cezasızlık örüntüleri ve cezasızlık ve cezasızlık kültürüne karşı önerilen eylem metotları hakkında eğitilecektir.

Yerel ve/veya tematik yedi seminer programına toplam 140 insan hakları aktivisti, hukukçu ve gazeteci katılacaktır. Bu programların amacı farkındalık yaratmak, geri bildirim almak veya harekete geçirmek olacaktır. Düzenlenen seminerlerin cezasızlığa karşı insan hakları savunucuları, hukukçular ve gazeteciler ağının gelişmesine de katkısı olacaktır.

Kolektif olarak geliştirilen politika önerilerinin geniş çapta paylaşılması ve tanıtılmasına yönelik etkinlikler:

• Politika önerileri geliştirmek üzere hükümet dışı kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları ve hukukçularla kapsayıcı paylaşım toplantılarının düzenlenmesi

Önceki seminer programlarına katılan grup ve kişilerle politika önerileri oluşturmak üzere toplantılar düzenlenecektir. Toplantıların sonucunda hazırlanan rapor geniş bir grubun cezasızlığa karşı görüşlerini birlikte duyurmasını sağlayacak ve cezasızlığın sona erdirilmesi çabalarının daha sistematik ve bilgilenmiş olarak yoğunlaşmasına katkıda bulunacaktır.

• Türkiye’nin taraf olduğu insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasında meclis mensuplarının ve parti gruplarının gözetim görevlerine ilişkin duyarlılık sağlanması için parlamentoda lobi yapılması

Yukarıdaki toplantılar sonucunda oluşturulan rapor, Başbakanlık, Meclis Komisyonları (İnsan Hakları, Anayasa ve Adalet Komisyonları), İnsan Hakları Başkanlığı ve Kamu Denetçiliği Kurumu gibi ilgili devlet yetkililerine dağıtılacaktır. İlgili kamu idaresi mensuplarıyla gerçekleştirilecek yuvarlak masa toplantılarında rapor ve öneriler tartışılacaktır.

• Türkiye’nin taraf olduğu insan hakları sözleşmelerinin uygulanmasında meclis mensuplarının ve parti gruplarının gözetim görevlerine ilişkin duyarlılık sağlanması için parlamentoda lobi yapılması

İHOP ve proje etkinliklerine katılan STK’ların temsilcileri, proje etkinliklerinin sonuçlarını paylaşmak için meclise doğaçlama lobicilik ziyaretleri düzenleyecektir.

• Cezasızlığın kökenindeki sebepler ve bu davranışların sonuçları hakkında uluslararası ve bölgesel insan hakları izleme mekanizmalarına raporlama yapılması

Son yirmi yılda, ülkenin en hassas siyasi meselelerinin Avrupa Birliği ile uluslararası ve bölgesel insan hakları araçlarının dikkatine getirildiği akılda tutularak projenin sonuçlarının bu yapılarla paylaşılması düşünülmektedir. Türkiye’deki durumu anlatan kısa bir rapor, projenin bulguları ve tavsiye listesi İngilizce olarak hazırlanacak; basılı ve elektronik olarak dağıtılacaktır.

Toplam bütçesi 166.470 € olan ve 16 ay sürecek “Cezasızlıktan Hesap Verebilirliğe: Sivil toplum örgütlerinin izleme ve müdahale kapasitelerinin geliştirilmesi” projesi KAGED tarafından yürütülmektedir.