Raporu indirmek için tıklayınız.
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, FİSA Çocuk Hakları Merkezi, Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, Adil Yargılanma Hakkına Erişim Derneği, Yurttaşlık Derneği temsilcileri Kapasite Geliştirme Derneği ve bağımsız uzmanların katılımıyla oluşturulan sivil toplum heyeti tarafından; 6 Şubat 2023 günü Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli depremin etkilediği, Adana, Adıyaman, Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa illeri ile, Elbistan, İskenderun, Kırıkhan, Samandağ ilçelerine 11-14 Şubat 2023 tarihleri arasında bir gözlem ziyareti gerçekleştirilmiştir. Ziyaretler, depremzede bölgenin dört ayrı yöresine ve eş zamanlı olarak yapılmıştır.
Doğal afetlerden etkilenenlerin haklarını ihmal etmek, yurttaşların yasal bir boşlukta değil, haklarını koruması gereken yasalara, kurallara ve kurumlara sahip bir ülkede yaşadıkları gerçeğini göz ardı etmek anlamına gelir. Uluslararası insan hakları ilkeleri, afet öncesi zarar azaltma ve hazırlık önlemleri, acil yardım ve rehabilitasyon ve yeniden inşa çabaları da dahil olmak üzere afet risk yönetimine rehberlik etmelidir. Risk altındaki kişilerin şiddet ve istismara karşı yeterli korumaya sahip olması gerekir. Yerlerinden edilenlere gerekli koruma ve yardım sağlanmalı veya güvenlik içinde ve onurlu bir şekilde eski topraklarına ve mülklerine geri dönebilmeli ya da ülkenin başka bir yerine yerleşmelerine yardımcı olunmalıdır.
İnsan hakları, doğal afetlerle ilgili tüm insani yardım çalışmalarının odağında yer almalıdır. Bu tür faaliyetlere rehberlik edecek başka bir yasal çerçeve yoktur. İnsan hakları yaklaşımını odağına almayan afet yönetiminin farklı gruplar bakımından ayrımcılık oluşturması kaçınılmazdır. İnsani yardımın insan onurunu koruyarak doğal afetten etkilenen herkesin temel ihtiyaçlarını karşılayacak bir sistematiği olmalıdır. Depremden etkilenen kişilerin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve sürecin
planlanmasında bütüncül bir yaklaşımla hareket edilmelidir. İnsan hakları odaklı yaklaşım iyileşme ve yeniden yapılanma için önemli unsurların göz ardı edilmesi riskini ortadan kaldırır.
İnsan haklarını koruyan, geliştiren sözleşmeleri gereğince taraf devletlerin uluslararası insan hakları standartlarını uygulama yükümlülüğü, doğal afetlerde de geçerlidir. Uluslararası insan hakları standartlarına bağlılık, afetten etkilenenler veya yararlanıcıların temel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamanın temelini oluşturur. İnsan hakları örgütleri, insan hakları temelli sivil toplum örgütleri ve çevre başta olmak üzere diğer ilgili hak alanlarının savunucuları afet öncesinde, afet sırasında ve afet sonrasında yürütülecek bütün operasyonların planlanması ve yürütülmesi süreçlerinin göz ardı edilemez paydaşlarıdır. Afet sonrası yardım ve yeniden yapılandırma çalışmalarının insan haklarını ve diğer hak alanlarını koruyan ve geliştiren bir çerçevede yürütülmesini sağlamanın güvencelerini oluştururlar.
Gözlem ziyaretinin amacı; afetlere müdahale, insani yardımlar ve afetin sonuçlarının giderilmesi ile ilgili tüm süreçlere afetten etkilenenlerin ve sivil toplum örgütlerinin etkin katılımının sağlanmasını ve kamu makamlarının tüm süreçlerde şeffaflığı hayata geçirmesini beklemektedir.
6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen Pazarcık ve Elbistan depremlerinin ardından ortaya çıkan ve on binlerce kişinin ölümüne ve yaralanmasına yol açan afetin yönetiminin insan hakları perspektifinden değerlendirilmesi amacını taşıyan bu rapor gözlem misyonunun mümkün olduğunca birkaç farklı kaynaktan teyit edilmiş bulgularına dayanmaktadır.
Tunus Cd. 87/8 Kavaklıdere Ankara 06680 Türkiye Tel: +90 312 468 84 60 E-Posta:ihop@ihop.org.tr.