Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı

İkinci Dünya Savaşı sonrası bloklar arası tırmanan Soğuk savaş, 1970'li yıllarda yerini nispi bir yumuşamaya bırakmıştır. Bu dönemde Helsinki’de, 15 Ocak 1973 tarihinde, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı düzenlenmiş ve nihai metninin 1 Ağustos 1975'te ortaya çıktığı ve 35 devletin imzaladığı Helsinki Nihai Senedi ortaya çıkmıştır. Senet, bir çok başka amacın yanında demokrasi ile insan haklarının temel alınmasına katkıda bulunmaya çalışacağını vaat etmiştir. Başlangıçta Helsinki Nihai Senedi'nin ortaya koyduğu bir süreç olarak önce Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) diye ortaya çıkmış, 1991 yılında reel sosyalizmin dağılması ile birlikte adını Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) olarak değiştirmiştir. Daha fazla bilgi için tıklayınız AGİT - İnsan Hakları Çalışmaları İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygı AGİT'in kapsamlı güvenlik konseptinin temelini oluşturmaktadır. AGİT, insan haklarının tüm insanların doğuştan gelen hakkı olduğunu, devredilemez olduğunu ve yasalarla güvence altına alındığını kabul etmiş olan Türkiye'nin de dahil olduğu 57 katılımcı Devletteki insan hakları durumunu izler. Bu nedenle AGİT bölgesinde insan haklarının korunmasının güçlendirilmesi ve teşvik edilmesi Örgütün çalışmalarının merkezinde yer almaktadır. AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (ODIHR), katılımcı Devletlere tavsiye ve yardım sağlar ve bireyleri ve sivil toplumu hedeflenen eğitim ve öğretimle destekler. ODIHR, din veya inanç, hareket, toplanma ve dernek kurma temel özgürlüklerinden, ölüm cezasının kullanımına ilişkin raporlamaya, davaların izlenmesine ve işkence ve diğer kötü muamele biçimlerinin önlenmesine kadar geniş bir yelpazedeki konuları kapsar. AGİT'in bazı saha operasyonları insan hakları konusunda çaba göstermektedir. Çalışmaları şunları içerir:

• Azınlıklara mensup kişilerin haklarını koruyan mevzuatın uygulanmasını desteklemek;
• Ayrımcı yasaları, politikaları ve uygulamaları ortadan kaldırmak için çalışmak;
• İnsan hakları organlarına teknik destek sağlamak;
• AGİT taahhütlerine ve uluslararası insan hakları standartlarına uygunluğun sağlanması için mevzuatın gözden geçirilmesi;
• İnsan haklarına uyum konusunda analiz ve tavsiyelerde bulunmak;
• Yürütme, yargı, yasama ve kolluk kurumlarının izlenmesi ve güçlendirilmesine yardımcı olunması;
• En iyi uygulamaların paylaşılması ve uluslararası insan hakları standartlarının karşılanmasını sağlamaya yönelik çabaların desteklenmesi;
• İnsan hakları konusunda çalışan sivil toplum kuruluşlarını desteklemek;
• Ulusal ve uluslararası en iyi insan hakları uygulamaları doğrultusunda hakimlerin eğitilmesi;
• Denetimli serbestlik hizmetlerinin desteklenmesi;
• İnsan hakları ile uyumlu hukuk ve gözaltı hizmetleri reformuna yardımcı olmak; İnsan hakları savunuculuğu gruplarının eğitilmesi;
• Toplulukların, dillerin, eğitimin, geri dönenlerin ve ülkelerine geri gönderilenlerin, mültecilerin ve savunmasız kişilerin haklarına odaklanmak;
• Toplumsal cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi;
• Nefret suçları ve nefret söyleminin izlenmesi; ve
• İnsan kaçakçılığı ve işkencenin önlenmesi

Başlangıçta Helsinki Nihai Senedi’nin ortaya koyduğu bir süreç olarak önce Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) diye ortaya çıkmış, 1991 yılında reel sosyalizmin dağılması ile birlikte adını Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) olarak değiştirmiştir.

AGİT’in temel kalkış noktası güvenliğin Nihai Senet’teki tanımlamasıyla üç farklı boyutu olduğunun kabulüdür. Bu üç farklı boyut siyasi-askeri, insani ve ekonomi-çevre olarak tanımlanmıştır. İşte güvenliğin insani boyutu için de AGİT çeşitli mekanizmalar oluşturmuştur. İnsani Boyut Mekanizması, Viyana Mekanizması ve Moskova Mekanizması olarak ikiye ayrılmaktadır. Viyana Mekanizması’yla taraf devletler, diğer taraf devletlerdeki insani boyuta ilişkin çeşitli sorular sorabiliyorken, Moskova Mekanizması’yla aynı taraf devletler, belirli insani boyut sorunlarının çözülmesi amacıyla, bağımsız uzmanlardan oluşan ad hoc heyetlerin kurulmasını isteyebilmektedirler. https://www.osce.org/